Kinkhoestvaccinatie niet aangeraden, maar wel mogelijk op eigen initiatief

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het nut van hervaccinatie voor kinkhoest. Bij mensen met onderliggende medische aandoeningen, zoals ALS en PSMA, bij wie kinkhoest kan leiden tot ernstige, moeilijk op te vangen hoestklachten kan vaccinatie overwogen worden.

De vaccinatie kan kinkhoest niet helemaal voorkomen. Iemand die ingeënt is tegen kinkhoest kan het ook krijgen, maar is meestal minder ziek. Er is geen rijksprogramma voor vaccinatie van volwassenen en dit wordt ook niet vergoed door de zorgverzekeraar. Mensen met ALS/PSMA en hun naasten kunnen wel zelf vaccinatie voor kinkhoest vragen bij hun huisarts. Deze vaccinatie is voor eigen kosten.

Wat is kinkhoest?

Kinkhoest is een infectie van de luchtwegen die veroorzaakt wordt door de bacterie Bordetella pertussis en soms door Bordetella parapertussis. De bacterie maakt een gifstof aan, hierdoor ontstaan hoestbuien die tot drie tot vier maanden kunnen aanhouden. Kinkhoest wordt daarom ook wel de ‘100-dagenhoest’ genoemd. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is meestal zeven tot tien dagen en nooit langer dan 21 dagen. Iemand kan meerdere keren in zijn leven kinkhoest krijgen, een infectie met de kinkhoestbacterie beschermt dus niet tegen een volgende infectie met deze bacterie. (1)

Ziektelast

Gezonde volwassenen hebben meestal weinig ziektelast van kinkhoest. Een besmetting leidt lang niet altijd tot klachten, maar kan langdurige en vervelende hoestklachten veroorzaken. Een ernstiger ziektebeloop komt veel minder vaak voor. Longontsteking is een complicatie die kan voorkomen. (3)

Voorkomen van kinkhoest

Sinds 1996 komt kinkhoest meer voor, ook onder volwassenen. Het is niet zeker of dit komt doordat kinkhoest echt vaker voorkomt, of doordat er beter gerapporteerd wordt. (1,2)

Vaccinatie voor kinkhoest

Kinkhoest zit in het rijksvaccinatieprogramma. Alle kinderen die deelnemen aan het rijksvaccinatieprogramma worden dus ingeënt tegen kinkhoest. Van de Nederlandse bevolking is 97% gevaccineerd tegen kinkhoest. Vaccinatie geeft bescherming gedurende een aantal jaren, maar niet volledig.

Hervaccinatie

De beschermingsduur van de kinkhoestvaccins is wisselend en varieert van 4 tot 6 jaar bij acellulaire vaccins tot circa 12 jaar bij whole cellvaccins. Na hervaccinatie (booster) treedt bij 90-100% van de oudere kinderen en volwassenen een adequate stijging van de antistoftiters tegen de componenten van het kinkhoestvaccin op. De effectiviteit wordt geschat op 66-92%4. Vaccinatie kan kinkhoest dus niet helemaal voorkomen. Iemand die ingeënt is tegen kinkhoest kan het ook krijgen, maar is meestal minder ziek. Bij mensen met onderliggende medische aandoeningen bij wie kinkhoest kan leiden tot ernstige, moeilijk op te vangen hoestklachten kan vaccinatie overwogen worden.

De Gezondheidsraad heeft eind 2015 het nut en de effectiviteit van verschillende vaccinatiestrategieën tegen kinkhoest beoordeeld. Zij concludeerden dat er geen indicatie is voor algemene kinkhoestvaccinatie van volwassenen vanuit het perspectief van de openbare gezondheid. Ook voor het vaccineren van volwassenen met als doel het beschermen van kwetsbare personen is onvoldoende onderbouwing van de effectiviteit om dit als essentiële zorg aan te merken en te financieren vanuit de overheid3. Vaccinatie tegen kinkhoest voor volwassenen is daarom op eigen initiatief en de kosten zijn voor eigen rekening.

Conclusie

Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het nut van hervaccinatie voor kinkhoest. Er is daarom geen rijksprogramma voor hervaccinatie en vaccinatie voor kinkhoest bij volwassenen wordt ook niet vergoed door de zorgverzekeraar. Mensen met ALS of PSMA en hun naasten kunnen wel zelf vaccinatie voor kinkhoest vragen bij hun huisarts. Deze vaccinatie is voor eigen kosten.

Overwegingen

In algemeen wordt in richtlijnen alleen gesproken over volwassenen als ‘algemene’ groep, niet over specifieke diagnosegroepen (bijvoorbeeld neuromusculaire aandoeningen). Daarnaast worden boosters bij volwassenen in dit opzicht ook vaker gegeven ter preventie van infectie van baby’s en jonge kinderen. Een booster geeft alleen tijdelijke (4-6 jaar) bescherming en geen 100% garantie.

Een deel van kinkhoestinfecties bij volwassenen verloopt asymptomatisch. Kinkhoest kan alleen in combinatie gegeven worden met difterie en tetanus (DKTP vaccin). Er kan vanuit de beschikbare literatuur en richtlijnen van de Gezondheidsraad en Rijksinstituur voor Volkgezondheid (1-7) geen advies gegeven worden dat een vaccinatie booster voor kinkhoest bijdragend is voor patiënten met ALS/PSMA.

Bronnen

1. Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu, www.rivm.nl/Onderwerpen/K/Kinkhoesten https://lci.rivm.nl/richtlijnen/kinkhoestvaccinatie-volwassenen en www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/
   Veelgestelde_vragen/Infectieziekten/Vragen_en_antwoorden_kinkhoest
2. Kauhl B, Heil J, Hoebe CJPH, Schweikart J, Krafft T, Dukers-Muijrers NHTM. Is the current pertussis incidence only the results of testing? A spatial and space-time analysis of pertussis surveillance data using cluster detection methods and geographically weighted regression modelling. PLoS One. 2017:9;12(3)
3. Gezondheidsraad 2015 (Vaccinatie tegen kinkhoest: doel en strategie) Den Haag: Gezondheidsraad;  2 december 2015.
4. McCormack PL. Reduced-antigen, combined diphtheria, tetanus and acellular pertussis vaccine, adsorbed (Boostrix®): a review of its properties and use as a single-dose booster immunization. 2012 Sep 10;72(13):1765-91.
5. WHO position paper 2015 (http://www.who.int/wer/2015/wer9035.pdf?ua=1)
6. Rozenbaum MH, De Cao E, Postma MJ. Cost-effectiveness of pertussis booster vaccination in the Netherlands. Vaccine 2012. 26;30(50): 7327-31.
7. Rozenbaum MH, de Vries R, Le HH, Postma MJ. Modelling the impact of extended vaccination strategies on the epidemiology of pertussus. Epidemiol. Infect. 2012.140;1503-1514.