Tofersen: eerste doorbraak in behandeling van genetische vorm van ALS
Ondanks dat ALS nog geen behandelbare ziekte is, komen onderzoekers wel steeds dichterbij. Zo is er met het middel Tofersen een duidelijke doorbraak in de genetische vormen van ALS. In dit geval specifiek voor de SOD1-mutatie. Wat betekent dit voor Nederlanders die leven met ALS en wat doet het middel precies?
Het middel Tofersen werd onderzocht in de VALOR-studie. De resultaten laten zien dat, bij een afwijking in het SOD1-gen, er een effectieve behandeling lijkt te zijn gevonden. Na langdurig gebruik van het middel (+ 6 maanden) werd duidelijk dat het SOD1 eiwit in het hersenvocht daalde en hetzelfde gebeurde voor de neurofilamenten (een maat voor zenuwschade). Dit zorgde voor een positief effect op de functionele achteruitgang, longfunctie en overleving. Voor sommige deelnemers betekende dit volledige stabilisatie en soms zelfs enige verbetering in spierkracht.
Werkzaamheid Tofersen
Het middel Tofersen is een zogenaamde antisense oligonucleotide gericht tegen SOD1 en moet worden toegediend via een ruggenprik. Een antisense oligonucleotide is een klein stukje kunstmatig erfelijk materiaal, dat heel gericht bindt aan het boodschappermolecuul van het SOD1-gen, waardoor de aanmaak van het gemuteerde SOD1-eiwit geremd wordt.
Genen betrokken bij ALS
Bij ongeveer 10% van de mensen met ALS komt de ziekte voor in de familie (familiaire ALS). Mede door grote genetische studies, zoals Project MinE, weten we dat er meer dan 20 verschillende genen betrokken zijn bij ALS. En daarnaast weten we ook dat bij 5-10% van de mensen met ALS zonder duidelijke familiegeschiedenis (sporadische ALS), er genetische afwijkingen worden gevonden. Kortom, genafwijkingen spelen een belangrijke rol in de oorzaak van ALS.
Afwijkingen in het C9orf72-gen komen het vaakst voor en worden gezien bij ongeveer 40% van families met ALS en 8% van mensen met ALS zonder familiegeschiedenis. Afwijkingen in het FUS en TARDBP-gen worden gevonden bij 5% van families en minder dan 1% van patiënten zonder familiegeschiedenis. Wereldwijd worden afwijkingen in het SOD1-gen ook relatief vaak gevonden (20% van families en ±2% van mensen met ALS zonder familiegeschiedenis), maar zijn in Nederland zeldzaam (<1% van alle mensen met ALS). Waarom deze gen mutatie in Nederland veel minder vaak voorkomt, is niet bekend.
Gebruik van Tofersen
De registratie van Tofersen is op dit moment nog niet goedgekeurd door de EMA en het is dus afwachten hoe snel het op de markt kan komen. In de tussenperiode stelt Biogen, de producent van het medicijn, Tofersen wel al ter beschikking aan patiënten via een “Early Access Programme”. Tofersen is enkel en alleen geschikt voor patiënten met een afwijking in het SOD1-gen. Weet u niet of de SOD1-afwijking bij u een rol speelt? Via DNA-diagnostiek kan er getest worden of er afwijkingen in het SOD1-gen zijn.
Zowel DNA-diagnostiek naar het SOD1-gen als behandeling met Tofersen zijn mogelijk via het ALS Centrum. Vraag uw neuroloog naar de mogelijkheden of een eventuele verwijzing.
Toekomstig onderzoek en huidige studies
De resultaten van de VALOR-studie vormen een duidelijke doorbraak in de behandeling in genetische vormen van ALS. Op het moment lopen er meerdere klinische trials met antisense oligonucleotiden gericht tegen afwijkingen in andere genen (FUS, C9orf72 en ATXN2). Op basis van de resultaten van de studies met Tofersen is men ook zeer optimistisch over deze andere studies.
TRICALS
Alle medicijnstudies in het ALS Centrum worden uitgevoerd onder de vlag van TRICALS. Dit is een internationale samenwerking tussen onderzoekers, patiëntenverenigingen, farmaceutische bedrijven en fondsenwervers uit 15 Europese landen.
Bij TRICALS ingeschreven mensen worden op de hoogte gehouden van nieuw geneesmiddelenonderzoek. Mensen met ALS kunnen zich inschrijven op de website van TRICALS.