Thuis spierkracht meten met een gefixeerde dynamometer

Om een goed beeld te krijgen van het ziekteverloop van ALS, PSMA en PLS is het belangrijk om regelmatig de spierkracht te meten. Het ALS Centrum heeft in samenwerking met het bedrijf Inventeers de ‘ISO-Quad’-krachtmeter ontwikkeld. Deze krachtmeter is betrouwbaarder en meet sneller achteruitgang dan de huidige handheld dynamometer. Daarnaast kan de krachtmeter door mensen thuis gebruikt worden.

Op dit moment wordt spierkracht in het ziekenhuis gemeten door een fysiotherapeut. De uitkomsten van zo’n meting kunnen gevolgen hebben voor het behandelplan. Ook is spierkracht een belangrijke uitkomstmaat in medicijnstudies. Er wordt dan gekeken naar het effect van potentiële nieuwe medicijnen op stabilisatie of vooruitgang in de spierkracht.

Belasting voor de patiënt

De huidige meetmethode is niet optimaal. Voor een volledig onderzoek zijn 44 tot 66 krachtmetingen nodig in elf verschillende spiergroepen. Inclusief de reis naar het ziekenhuis en afspraken met andere zorgverleners op dezelfde dag, is dit een behoorlijke belasting voor mensen met ALS. Dit kan op zijn beurt weer gevolgen hebben voor de betrouwbaarheid van de metingen.

Uit analyse blijkt dat het ook mogelijk is om minder spiergroepen te meten. Hierbij zijn de strekspieren van de knie en de buigspieren van de elleboog de beste voorspellers van ziekteprogressie. Door de krachtmeting terug te brengen naar slechts enkele spiergroepen neemt de belasting voor iemand met ALS aanzienlijk af.

Jaap Bakers, als fysiotherapeut bij het ALS Centrum betrokken bij de publicatie, legt uit dat de ‘oude’ manier van meten meer nadelen heeft: “Allereerst kan alleen een getrainde fysiotherapeut de meting afnemen. Metingen moeten dus altijd in het ziekenhuis plaatsvinden. Ook zijn de metingen tussen twee verschillende fysiotherapeuten niet altijd te vergelijken, vanwege onderlinge variaties in de uitvoering van de test.”

Dat laatste is vooral voor wetenschappelijk onderzoek heel belangrijk. Bakers: “Al bij een paar centimeter verschil waar op het lichaam het apparaat geplaatst wordt, is het meetresultaat compleet anders. Juist bij wetenschappelijk onderzoek is betrouwbaarheid essentieel om goed een effect van een medicijn te kunnen vinden.”

Nieuwe krachtmeter

Bij de huidige methode van spierkracht meten maakt de fysiotherapeut gebruik van een handheld dynamometer. Om een meting af te nemen drukt de fysiotherapeut het apparaat met de hand op de spiergroep die hij wil meten. De nieuwe meetmethode maakt gebruik van een vaste opstelling.

Het apparaat meet de kracht in de bovenbeenspieren aan de hand van krachtsensoren die zeer nauwkeurig druk kunnen meten. Via een display krijgt iemand instructies om de meting op de juiste manier zelf uit te voeren.

Eerder achteruitgang meten

Het onderzoek van Bakers toont ook aan dat een gefixeerde dynamometer eerder achteruitgang kan meten. Bakers: “Een handheld dynamometer heeft een grens aan de kracht die je kunt meten. De fysio kan immers alleen tot het maximum van zijn eigen kracht tegendruk geven. Ons onderzoek toont aan dat de handheld meting tot ongeveer 30 kilo aan kracht kan meten. Een gezond persoon is met zijn been in staat om tot wel 80 kilo aan kracht te produceren. Alles boven de 30 kilo kunnen we nu dus niet meten.”

“De gefixeerde dynamometer is in staat om écht de maximale kracht van iemand te meten. Voor iemand met ALS die al lange tijd de ziekte heeft en niet zoveel kracht meer heeft, maakt dat misschien niet zoveel uit, maar voor het detecteren van vroeg krachtverlies is dat essentieel.”

Thuismeten van spierkracht

Een ander belangrijk voordeel van de gefixeerde dynamometer is dat deze draagbaar en eenvoudig te bedienen is. Via een display krijgt iemand instructies om de meting op de juiste manier zelf uit te voeren, daardoor hoeft de meting niet meer te worden afgenomen door een fysiotherapeut.

“Voor wetenschappelijk onderzoek is dat van enorme waarde”, legt Bakers uit. “Iemand die bijvoorbeeld meedoet aan een medicijnstudie moet nu naar het ziekenhuis komen voor een meting. Doordat iemand met dit apparaat zelf thuis metingen kan doen, kunnen we vaker meten en veel meer meetpunten genereren. Door meer data worden studies niet alleen betrouwbaarder, maar kunnen we ook eerder effect detecteren.”

Onderzoek naar thuismeten

De ISO-Quad is door zeventien mensen met ALS en PSMA getest. De deelnemers werden gevraagd om gedurende zes maanden elke twee weken hun spierkracht te meten. Tijdens deze periode kwam de onderzoeker tweemaal bij hen thuis. Bij het eerste bezoek werd de krachtmeter afgesteld en de meting geoefend. Tijdens het laatste bezoek werd een vragenlijst afgenomen om de ervaringen en verbeterpunten van de studiedeelnemers te inventariseren.

Deelnemers waren over het algemeen zeer positief over de bruikbaarheid van de krachtmeter. Ze gaven aan dat de meter makkelijk te gebruiken was en geschikt was om zelfstandig thuis te gebruiken. Daarnaast gaven de deelnemers aan dat ze de voorkeur geven aan het doen van krachtmetingen thuis dan aan een bezoek in het ziekenhuis.