Spierkrampen en kaakklem

Spierkrampen worden gedefinieerd als het onwillekeurig, vaak pijnlijk aanspannen van spieren. Dertig tot vijftig procent van de mensen met ALS heeft hier last van. Een kaakklem ontstaat door kramp van de kauwspieren.

Spierkramp vindt meestal plaats in één spier. De spier is tijdens de spierkramp zichtbaar aangespannen. Vaak ontstaat kramp door fanatiek aanspannen, met name bij verkorte spieren. De kramp is acuut pijnlijk en houdt vaak pas op als de spier gerekt wordt. Daarna kan men een beurs gevoel houden, soms gepaard gaand met zwelling.

Bij gezonde mensen zien we vaak krampen in kuitspieren, voetspieren en hamstrings. Bij mensen met ALS en PLS treden vaak ook krampen op in andere spieren, bijvoorbeeld in handspieren, halsspieren en tong. In de loop van de ziekte nemen de krampen vaak geleidelijk af. Spierstijfheid en spasmen, ook wel spasticiteit genoemd, kunnen ook voorkomen bij ALS.

Oorzaak

Er zijn veel mogelijke oorzaken voor spierkramp. ALS en PLS kunnen krampen geven, maar andere ziekten van de zenuwen of zenuwwortels ook. Andere aandoeningen die spierkrampen kunnen veroorzaken zijn bijvoorbeeld stofwisselingsstoornissen door zwangerschap en verminderde lever- of nierfunctie.

Naast ziekten zijn er ook algemene oorzaken, zoals vochttekort als gevolg van overmatig transpireren, diarree, overgeven of gebruik van plaspillen. Ook kunnen sommige medicijnen als bijwerking spierkrampen geven. De krampen kunnen ook passen bij restless legs. Dit is een probleem dat vaker voorkomt bij mensen met ALS en PSMA.

Behandeling

De behandeling van spierkrampen bestaat uit het op lengte houden van de spieren en het rekken van de spieren voorafgaand aan het slapen en voorafgaand aan het inspannen. De fysiotherapeut van het ALS-behandelteam adviseert en instrueert de patiënt en/of mantelzorger hierover. De revalidatiearts of fysiotherapeut kijkt ook of er qua inspanning een goede balans is tussen belasting en belastbaarheid. Ook wordt geadviseerd om goed te drinken en voldoende te eten.

Soms kunnen medicijnen helpen. Er zijn een aantal medicijnen die voorgeschreven worden. Bij restless legs is hydrokinine het medicijn van eerste keuze. Echter, het is bekend dat hierdoor het aantal krampaanvallen vermindert maar niet de intensiteit van de krampen. Bij spierkrampen overdag en ’s nachts kunnen de volgende medicijnen worden voorgeschreven:

• Carbamazepine, fenytoïne, verapamil of gabapentine
• MgOx of Magnesiumcitraat , vitamine B complex forte of Vitamine E. Er is in de literatuur (nog) geen goed bewijs voor het effect van deze medicijnen. Desondanks worden ze veel voorgeschreven en ervaren veel mensen met ALS/PSMA dat ze baat hebben bij deze medicijnen.

Kaakklem

Als iemand last heeft van krampen in de kauwspieren kan er een kaakklem optreden. Dit komt maar weinig voor. In het geval van een kaakklem zijn er andere behandelopties, waarbij individueel gekeken moet worden wat het beste past bij iemand. Een logopedist en /of een speciale fysiotherapeut (bekend met craniomandibulaire problematiek) kunnen adviezen geven om te voorkomen dat dit minder vaak optreedt tijdens eten, praten, gapen. Ook is het goed om de techniek te leren om de kaak weer te laten ontspannen.

Mocht er vaak een kaakklem optreden en belemmert dit eten, praten en mondhygiëne, dan zou een behandeling met botulinetoxine in de kauwspieren een optie kunnen zijn. Deze behandeling mag alleen gegeven worden door een gespecialiseerde KNO-arts. Deze werken vaak in de grotere ziekenhuizen/academische centra. Mogelijke ernstige complicaties van deze behandeling zijn dislocatie van de kaak en toename van slikstoornissen. De dosering moet laag gehouden worden: 6 MU/injectie/spier.

Ook Lorazepam onder de tong (0.5-2.5 mg) kan ingezet worden als behandeling. Daarnaast laat een recente studie zien dat gebruik van een TheraBite zinvol kan zijn, om de beperkte mondopening door krampen en verkortingen van de spieren kan worden voorkomen. De spieren worden door het dragen van een TheraBite als het ware opgerekt. Ook zou het zinvol kunnen zijn om bij iemand met verkrampingen en spastische spraak (pseudobulbaire spraak) preventief meer aandacht te besteden aan het openen van de mond, en het op lengte houden van de spieren in mond-keelgebied. Spatels kunnen ook werken bij het oprekken.

Referenties

Botulinum toxin B increases mouth opening in patients spastic trismus.
Fietzek et al. Eur J Neurology 2009, 16: 1299-1304.
Impact of exercise with TheraBite device on trismus and health-related quality of life: A prospective study. Ear Nose Throat J. 2017 Jan;96(1):E1-E6.
Guideline Cramps van de American Academy of Neurology