Airstacken

Airstacken betekent letterlijk lucht stapelen. Tijdens het inademen wordt met een handbeademingsballon extra lucht in de longen geblazen. Hierdoor wordt het inademingsvolume vergroot. Iemand met ALS kan deze techniek zelfstandig of met hulp uitvoeren. De fysiotherapeut van het ALS-behandelteam kan de betreffende persoon, mantelzorger(s) en thuiszorgmedewerkers uitleg geven over airstacken.

Bekijk de instructiefilmpjes airstacken van het ALS Centrum.

Het doel van airstacken

Airstacken heeft als doel om het longvolume te behouden, krachtiger te kunnen uitademen of hoesten, de borstkas soepel te houden en de longblaasjes open te houden. De Maximale Inademings Capaciteit (MIC) die met airstacken bereikt wordt, is groter dan de Vitale Capaciteit (VC) die iemand op eigen spierkracht kan bereiken.

Airstackballon

Voor airstacken wordt een blauwe beademingsballon of groene airstackballon gebruikt, met mondstuk of kapje. Let op: De blauwe ballon heeft een drukventiel. Het drukventiel moet openstaan. Voor airstacken bij beademde mensen geeft het Centrum voor Thuisbeademing (CTB) instructie. Bij invasief beademde mensen mogen alleen groene airstackballonnen worden gebruikt. Informeer daarom bij het CTB in uw regio.

Effecten

De effecten van airstacken zijn:

1. De inademingsbewegingen van de borstkas worden groter, waarmee het stijver worden van de borstkas wordt voorkomen. Dit kan relevant zijn wanneer iemand in een later ziektestadium op beademing is aangewezen.
2. Dichtgevallen longblaasjes ontplooien (ten dele en tijdelijk), waardoor het
   gaswisselingsoppervlak groter wordt.
3. De vergrote inademing leidt tot een vergrote en versterkte uitademing, die kan worden benut voor het voorkomen van slijmophoping in de luchtwegen.

Airstacken heeft geen invloed op de ademhaling (ventilatie). Airstacken kan dan ook niet voorkomen dat mensen beademingsafhankelijk worden. Als slijmophoping het belangrijkste probleem is, kan airstacken worden gecombineerd met handmatige (manuele) hoestondersteuning.

Indicatie Airstacken

Airstacken kan gebruikt worden bij mensen met ALS die:

• een Vitale Capaciteit hebben van minder dan 50% van voorspeld of 1.5 liter,
• en/of een hoestkracht (Peak Cough Flow) van minder dan 270 liter/minuut,
• of een verhoogd risico lopen op atelectasevorming (dichtvallen van de longblaasjes) door een hoge productie van sputum (zoals bij luchtweginfecties en rokers) bij een verminderde hoestkracht.

Een voorwaarde voor effectief airstacken is dat iemand in staat is de stembanden te sluiten, dus lucht kan vasthouden met open mond. Chronisch obstructief longlijden is een relatieve contra-indicatie wegens het theoretische risico op pneumothorax.

De techniek van airstacken

Bij het airstacken worden de volgende stappen doorlopen:

1. De persoon zit comfortabel, met het hoofd gesteund.
2. De neus-mondkap of het mondstuk wordt geplaatst en in positie gehouden.
3. De persoon ademt in en houdt de adem vast door het sluiten van de stembanden.
4. De betreffende persoon wordt gevraagd opnieuw in te ademen.
5. Op dat moment wordt de beademingsballon eenmaal rustig ingeknepen. Let erop dat de borstkas omhooggaat en de wangen niet opbollen.
6. De persoon houdt opnieuw de adem vast door het sluiten van de stembanden.
7. Stappen 4, 5 en 6 worden herhaald (2 of 3 keer, afhankelijk van de haalbaarheid naar oordeel van patiënt en therapeut) tot maximale inademing.
8. De neus-mondkap wordt verwijderd en de persoon ademt uit.
9. Het bovenstaande wordt 5 keer herhaald.
10. Aanbevolen wordt om dit 3 tot 4 keer per dag volgens deze beschrijving uit te voeren.

Zolang iemand met ALS voldoende handfunctie heeft kan hij zelf airstacken. Ook moet de hij de instructies over het airstacken begrijpen en kunnen opvolgen. Als dit niet het geval is, dan is een helper nodig.

Onderhoud en reiniging

Voor het airstacken wordt gebruikgemaakt van een airstackballon, een verbindingsslang en een mondstuk of mond-neusmasker. De airstackballon moet jaarlijks vervangen worden.

Voor de verbindingsslang en het mondstuk of mond-neusmasker geldt: reinig en desinfecteer het masker of het mondstuk en de slang dagelijks in een sopje met afwasmiddel. Spoel hem daarna goed af met water en laat drogen (de harmonicaslang kan men desgewenst slingeren om te laten drogen).

Als een mondstuk of mond-neusmasker door meerdere mensen wordt gebruikt (bijvoorbeeld bij trainingen) geldt: reinig en desinfecteer het mondstuk of masker na ieder gebruik met alcohol 70%. Raadpleeg voor reiniging de gebruiksinstructie van de fabrikant.

Informatie van ALS-behandelteams

De fysiotherapeut van het ALS-behandelteam kan informatie en instructie geven over airstacken aan mensen met ALS en PSMA en hun mantelzorgers. Lees als voorbeeld onderstaande factsheet van het ALS-behandelteam van Revalidatiecentrum Vogellanden, Zwolle.

Factsheet Airstacken bij ALS Vogellanden

Bestellen (voor ALS-behandelteams)

Voor airstacken worden de blauwe of groene airstack-/beademingsballonnen gebruikt, met mondstuk of kapje. Voor airstacken bij mensen met beadming geeft het CTB instructie. Bij invasief beademde mensen mogen alleen groene airstackballonnen worden gebruikt. Informeer daarom bij het CTB in uw regio.

Lenen (voor ALS-behandelteams)

De uitleenset bevat de juiste inhoud en is bedoeld voor ALS-behandelteams die scholing willen geven. Klik hier om de airstackset te reserveren.

Protocol airstacken

Het protocol airstacken is opgenomen als bijlage van de ALS richtlijn fysiotherapie:

ALS Richtlijn Fysiotherapie

Video

In onderstaande video geeft IC-verpleegkundige Piet van Lingen uitleg over airstacken.

Kikkeren als mogelijk alternatief

Voor sommige mensen is airstacken lastig aan te leren. Kikkeren kan dan een alternatief zijn om lucht te stapelen in de longen. Bij kikkeren neemt iemand steeds hapjes lucht die vervolgens met de tong richting de longen wordt geduwd. Lees hier meer over in het artikel over kikkeren.