TUDCA: aanwijzingen voor vertragend effect

Wat is TUDCA?

TUDCA is een galzout dat in de lever gemaakt wordt. Het is dus een lichaamseigen stof. De volledige naam is tauroursodeoxycholic acid. Dit middel zou de zenuwcellen moeten beschermen en zo de afbraak van zenuwcellen moeten vertragen.

TUDCA is commercieel beschikbaar als voedingssupplement in de vorm van capsules. TUDCA kan in combinatie met het bewezen effectieve middel Riluzole gebruikt worden. In een onderzoek naar dit middel in combinatie met Riluzole werd een iets verminderde achteruitgang op de functionele schaal ALSFRS-R gevonden.

Werkt TUDCA bij ALS?

Of TUDCA werkt bij ALS weten we niet voldoende. Er is een kleine gecontroleerde studie gedaan (34 mensen met ALS). Bij deelnemers in de groep die TUDCA kregen (17 deelnemers), ging de score op de functionele schaal (ALSFRS-R) iets minder hard achteruit dan in de controlegroep. Het effect op levensduur is uit deze studie niet aangetoond (alleen ingeschat) omdat de looptijd van de studie daarvoor te kort was.

Heeft TUDCA bijwerkingen?

De bijwerkingen van TUDCA lijken mee te vallen. Er worden incidenteel gevallen gemeld van sporadische misselijkheid, hoofdpijn, milde diarree, buikpijn en jeuk.

Is er een advies?

Nee, er is geen advies. Er is nu geen reden om TUDCA te gaan slikken (het effect is nog onvoldoende bewezen). Maar er is ook geen bezwaar (er zijn nauwelijks bijwerkingen). Voor het gebruik is geen recept van een arts nodig, het is wel aan te raden gebruik op te starten in overleg met uw arts.

Het advies is wel om riluzol te slikken. Dit is het enige medicijn met een bewezen vertragend effect op ALS.

Waarom is een grote studie nodig?

Kleine studies zijn belangrijk: ze kunnen aanwijzingen geven dat er mogelijk een effect is van een medicijn of behandeling. Maar resultaten in kleine studies kunnen heel wisselend zijn. Dit was het geval met lithium: in een kleine studie leek een positief effect. Maar in een grote trial met veel mensen met ALS uit heel Europa bleek er geen effect te zijn. Totdat we, afgelopen jaar, naar de genetische karakteristieken van de mensen hebben gekeken, en bleek dat er enkel bij een subgroep met een bepaalde genmutatie (UNC13A) mogelijk toch een effect is.

Bij TUDCA is het ook van groot belang dat er gekeken wordt wat het effect is bij een grote(re) groep mensen met ALS; alleen dan kunnen we echt zeggen of het effect heeft of niet. Bij dit toekomstige onderzoek kijken we ook naar biomarkers (zijn er veranderingen in bloed of hersenvloeistof te zien bij bepaalde (sub)groepen mensen). Mogelijk is er bij bepaalde (sub-)groepen van mensen met ALS effect te zien. De vraag is dan waarin deze subgroepen zich onderscheiden. Ook hiervoor heb je veel deelnemers nodig om echt te kunnen zeggen dat het komt door een bepaald kenmerk (bv een bepaalde genmutatie).

Conclusie

Er is goed en groot medicijnonderzoek nodig om te kijken of TUDCA effect heeft bij ALS.

Europese studie naar TUDCA in voorbereiding

Omdat er zo veel verschillende soorten ALS zijn, zijn er grote aantallen deelnemers nodig. Europese ALS-centra starten nu met behulp van een EU subsidie een Europees medicijnonderzoek naar TUDCA. Het onderzoek is een samenwerking van het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Italië, Frankrijk, Duitsland, België, en Nederland. In totaal doen tien Europese ALS-centra mee, waaronder het ALS Centrum in het UMC Utrecht. De nieuwe studie heeft een looptijd van 18 maanden. Deelnemers zullen het middel TUDCA in combinatie met het reeds voorgeschreven medicijn Riluzole gebruiken.

De eerste fase van de voorbereidingen voor het medicijnonderzoek (trial) is gestart. Deze voorbereidingen bestaan uit het opstellen van een studieprotocol met optimale afstemming tussen de verschillende landen, en met de EU die de subsidie geeft. Op basis van dit studieprotocol kan vervolgens toestemming worden aangevraagd bij de Medisch Ethische Toetsingscommissies (METC) van de deelnemende landen.

Er zijn nog veel voorbereidingen nodig voor dit grote Europese onderzoek. We kunnen daardoor nu nog niet goed inschatten wat de startdatum van dit onderzoek wordt. Bij TRICALS geregistreerde patiënten worden via de TRICALS nieuwsbrief op de hoogte gehouden van vorderingen.