Metabole veranderingen bij mensen met ALS

Mark Janse van Mantgem is onderzoeker in het ALS Centrum en verdedigde deze week zijn proefschrift getiteld: Metabole verandering bij mensen met ALS (Metabolic Alterations in Patients with Amyotrophic Lateral Sclerosis). Vier jaar lang deed hij onderzoek naar de rol van het metabolisme bij mensen met ALS, onder andere met de MEASURE-studie. Na zijn verdediging heeft hij officieel zijn promotieonderzoek afgerond.

Metabolisme bij ALS

Metabolisme, een ander woord voor stofwisseling, is de manier en snelheid waarop je lichaam voedingsstoffen omzet naar energie. Mark vertelt over de aanleiding van zijn onderzoek: “Er is een hypothese die suggereert dat metabole verandering óf een oorzaak kan zijn van ALS, óf een gevolg is van de ziekte. Het is daarom erg interessant om te kijken hoe de stofwisseling van mensen met ALS precies werkt, mede omdat we weten dat mensen met een verhoogde stofwisseling sneller achteruitgaan.”  

Het metabolisme is op verschillende manieren te bestuderen. “In mijn proefschrift hebben we gekeken naar verschillende biomarkers van het metabolisme. We onderzochten o.a. het gewicht, omdat dat een afspiegeling kan zijn voor de algehele stofwisseling. Daarnaast was de MEASURE-studie ook onderdeel van het proefschrift van Mark.” 

Gewichtsverlies

“Wat opvallend is, is dat twee derde van de mensen met ALS gewichtsverlies heeft op het moment van diagnose. Een logische verklaring zou zijn dat dit komt door slikproblemen, maar ook mensen zonder deze klachten hebben last van gewichtsverlies. Dat gewichtsverlies bleek ook een voorspellende factor: mensen met meer gewichtsverlies op het moment van diagnose overleden ook sneller.” 

MEASURE-studie

Tijdens de MEASURE-studie werd de volledige stofwisseling van mensen met ALS, PLS en PSMA bepaald. Hiervoor ondergingen de deelnemers verschillende metingen. “Zo moesten mensen in de BodPod (zie foto), een apparaat dat doet denken aan een ruimtecapsule. Met de gegevens van de BodPod konden we de verwachte lichaamssamenstelling van de deelnemer berekenen in hoeveelheid vet- en vetvrije massa. Vervolgens kregen de deelnemers een andere meting. Ze kregen een kap op die de inademing en uitademing vastlegde, waardoor we een idee kregen van iemands daadwerkelijke stofwisseling.”

Wanneer ze de voorspelde stofwisseling (gemeten met de BodPod) vergeleken met de daadwerkelijke stofwisseling (gemeten met de kap), bleken deze te verschillen. “Bij mensen met ALS met een verhoogde verwachte stofwisseling, zagen we soms een verlaagde daadwerkelijke stofwisseling, vergeleken met mensen met bijvoorbeeld PLS en PSMA. Dat verschil komt waarschijnlijk door de vetvrije massa, die onder andere bestaat uit spiermassa. Bij ALS worden de spieren steeds minder goed gestimuleerd: hierdoor neemt de spiermassa (en dus ook de vetvrije massa) af. Die veranderingen hebben invloed op het juist bepalen van het metabolisme.” 

Toekomst

De resultaten van het proefschrift van Mark geven direct praktische inzichten. Zo hoopt Mark hoopt dat er nog meer aandacht komt voor de belangrijke rol van gewichtsverlies bij ALS, zodat gewichtsverlies kan worden tegengegaan. “Met de MEASURE-studie hebben we aangetoond dat bij gewichtsverlies de vetvrije massa erg belangrijk is. Hier moet men alert op zijn, bijvoorbeeld bij het bepalen van hoeveel sondevoeding iemand nodig heeft en of het überhaupt effectief is om iemand sondevoeding te geven.” 

Toekomstig onderzoek kan ook verder met de resultaten van het proefschrift van Mark. “De verschillen in metabolisme tussen mensen met ALS, PSMA en PLS zijn nog nooit eerder gevonden. Ik hoop dat toekomstig onderzoek de rol van vetvrije massa in het metabolisme verder gaat uitzoeken en hoe zich dit ontwikkelt naarmate de ziekte vordert.” Daarnaast zijn we in het ALS Centrum al begonnen met de MetFlex-studie: een studie die kijkt naar het effect van een medicijn op het verlagen van de stofwisseling bij mensen met ALS die een bewezen verhoogde stofwisseling hebben. (Deelname aan deze studie is niet langer mogelijk)

Bedankt aan alle deelnemers van de MEASURE-studie

Mark wil graag alle deelnemers van de MEASURE-studie bedanken: “Stuk voor stuk waren zij heel gemotiveerd om mee te doen, ook als deelname door achteruitgang moeilijker werd. Samen hebben we een hele mooie en waardevolle dataset gecreëerd. Dit onderzoek zorgt voor een opstapje voor vervolgonderzoek en uiteindelijk wereldwijde nieuwe visies.” 

Wat is een promotieonderzoek?

Iedereen in Nederland met een masterdiploma mag starten met een promotieonderzoek, ook wel bekend als een ‘PhD’. Een promotieonderzoek duurt gemiddeld vier jaar en tijdens deze periode doe je onderzoek naar een specifiek onderwerp. Wanneer je daarmee klaar bent, schrijf je de bevindingen op en bundel je deze in een ‘proefschrift’. Na goedkeuring van begeleiders, mag je het proefschrift verdedigen voor een commissie van experts. Na een succesvolle verdediging is iemand officieel gepromoveerd en mag deze persoon de titel ‘doctor’ gebruiken. 

Bij het ALS Centrum lopen verschillende promotietrajecten die allemaal vanuit een verschillend perspectief onderzoek doen naar ALS. Deze onderzoeken zijn zeer waardevol en leveren veel kennis en nieuwe inzichten op.  

Namens het ALS Centrum feliciteren wij Mark van harte met het behalen van deze mijlpaal!