Communicatiehulpmiddelen

Wanneer de spraak van iemand met ALS of PLS onverstaanbaar dreigt te worden, is communicatieondersteuning nodig. Er zijn verschillende hulpmiddelen die ingezet kunnen worden.

Er zijn enkele eenvoudige hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden, wanneer het spreken moeilijk is:

Pen en papier

Vaak schrijven mensen woorden of zinnen op als het spreken moeilijker gaat. Dit is een snelle en makkelijke oplossing. Naast pen en papier kan ook een klein whiteboard goed werken. Een nadeel van schrijven is dat er een goede handfunctie voor nodig is en het niet werkt aan de telefoon of in een groep.

Communicatiekaarten

Op communicatiekaarten staan letters of woorden die aangewezen kunnen worden door de persoon met ALS/PLS of, wanneer de handfunctie onvoldoende is, door de gesprekspartner.

Algemene communicatiehulpmiddellen

Typen

Om te communiceren kunnen mensen met ALS/PLS woorden en zinnen typen. Dit kan bijvoorbeeld op een tablet, smartphone of laptop.

Appen, mailen of beeldbellen

Wanneer telefoneren moeilijk wordt, is het handig om te kiezen voor andere communicatiekanalen zoals WhatsApp, sms, e-mail of videobellen.

Specifieke (medische) communicatiehulpmiddelen

Stemversterker

Wanneer de stem zacht is en de articulatie goed, kan het stemgeluid versterkt worden zodat het beter te verstaan is. De persoon met ALS/PLS spreekt dan door een microfoontje, waarna het geluid versterkt wordt via een luidspreker.

Apps

Er bestaan verschillende apps die getypte tekst naar spraak omzetten. Sommige van deze apps hebben de mogelijkheid om zinnen op te slaan. Voorbeelden van dergelijke apps zijn Spraak Assistent AAC of Proloquo4Text. Kijk voor meer informatie op ThuisAlsThuis.

Spraakcomputers

Dit zijn hulpmiddelen met een fysiek toetsenbord en een schermp die getypte boodschappen omzetten in spraak. Ze hebben een woordvoorspeller en kunnen enkele boodschappen opslaan. Voorbeelden hiervan zijn Allora of Lightwriter. Kijk ook op ThuisAlsThuis voor informatie over spraakcomputers.

Communicatiecomputers

Een communicatiecomputer kan zowel getypte tekst als opgeslagen teksten uitspreken. Het is ook mogelijk om een persoonlijk vocabulaire te maken. Deze kunnen met het touchscreen bediend worden. Daarnaast is het mogelijk deze te bedienen met een schakelaar. Voorbeelden zijn: VIBE of Liberty.

Op het moment dat de handfunctie onvoldoende is kan een communicatiecomputer met oogbesturing ingezet worden. Voorbeelden van oogbestuurde communicatiecomputers zijn onder andere Tobii, Tellus of Grid Pad 13.

Passende keuze maken

Om een passend hulpmiddel te kiezen is het van belang om, naast de mogelijkheden en beperkingen van de persoon met ALS/PLS, ook te kijken naar praktische toepasbaarheid. Daarnaast moet er gekeken worden naar de te verwachten ziekteprogressie, de persoonlijke voorkeuren en de leerbaarheid.

De logopedist van het ALS-behandelteam kan met zijn of haar ervaring helpen om een passende keuze te maken. Zo nodig regelt de logopedist een passing met een hulpmiddelenleverancier om het hulpmiddel uit te kunnen proberen. Wanneer de persoon met ALS/PLS tot aanschaf wil overgaan, zal de logopedist samen met de revalidatiearts een aanvraag met motivatie voor de verzekering opstellen.

Voor tips en advies met betrekking tot communicatiehulpmiddelen kunt u de website ikkannietpraten.be bekijken.

Eigen stem

Het is bij de spraakcomputers en de communicatiecomputers mogelijk om een stem te kiezen die het beste bij u past. U kunt hier meer over lezen in het artikel De eigen (kunstmatige) stem op een communicatiehulpmiddel.

Frontotemporale dementie

Een aantal mensen met ALS zullen problemen krijgen met de communicatie door frontotemporale dementie. Het begrip en het geheugen zijn dan onder andere verminderd. In dit geval is een communicatiehulpmiddel vaak niet goed bruikbaar. Meer hierover kunt u lezen in Frontotemporale Dementie (FTD) en ALS, PSMA en PLS – ALS Centrum (als-centrum.nl)  en in Communicatie bij FTD.

Vergoeding

Niet elke verzekeraar vergoedt elk hulpmiddel in elke situatie. Dit is afhankelijk van uw persoonlijke situatie en de voorwaarden van uw zorgverzekering. Een aanvraagprocedure kan enige weken duren. Het is zinvol om dit al in een vroeg stadium op te starten.