Problemen bij het eten en drinken

Samenvatting van het artikel
- Door de afnemende werking van de spieren in het keelgebied kan er bij mensen met ALS een moment komen waarbij eten en drinken op de gebruikelijke manier niet meer vanzelfsprekend is.
- Bij ALS is de reflex om de luchtpijp af te sluiten niet altijd snel genoeg, waardoor dun vloeibare producten de luchtpijp in kunnen lopen en verslikken vaak regelmatig voorkomt.
- Om producten die dun vloeibaar zijn toch te kunnen gebruiken, kunnen deze verdikt worden met een verdikkingsmiddel in poedervorm.
- De diëtist geeft u tips en adviezen over hoe u uw maaltijden kunt aanpassen zodat u volwaardige voeding kunt blijven eten en drinken. Aanpassingen zijn vooral mogelijk in de samenstelling en de bereidingswijze van het voedsel.
Door de afnemende werking van de spieren in het keelgebied kan er bij mensen met (bulbaire) ALS een moment komen waarbij eten en drinken op de gebruikelijke manier niet meer vanzelfsprekend is. De problemen met slikken en/of kauwen kunnen toenemen in de loop van het ziekteproces.
De logopedist kan u tips geven om het kauwen en slikken zo veilig mogelijk (met minder kans op verslikken) te laten verlopen. De diëtist van het ALS-behandelteam kan voedingsadviezen geven specifiek voor bij ALS en PSMA.
Verslikken bij drinken
Verslikken komt bij mensen met ALS regelmatig voor. Dit gebeurt het vaakst bij dun vloeibare producten zoals water, koffie, thee, limonade, bouillon en melk. Bij gezonde personen wordt bij het slikken de luchtpijp in een reflex afgesloten en gaat het drinken via de slokdarm naar de maag. Bij ALS is de reflex om de luchtpijp af te sluiten niet altijd snel genoeg, waardoor dun vloeibare producten de luchtpijp in kunnen lopen. Enkele druppels kunnen al een erg benauwd gevoel opleveren. Ophoesten wordt als vervelend en vermoeiend ervaren en gaat in de regel steeds moeilijker.
De logopedist kan helpen om met het aanleren van een goede zithouding en andere adviezen het slikken beter te ‘timen’. Als logopedische adviezen niet het gewenste resultaat hebben, is het veiliger om geen dun vloeibare producten te gebruiken. Gebruikmaken van producten die van nature al wat dikker zijn (bijvoorbeeld karnemelk, yoghurt, vla, nectar, gebonden soep) is dan een goede oplossing. De spieren in de keel stellen zich dan beter in op het voedsel dat wordt aangeboden. Producten die dun vloeibaar zijn maar ook stukjes bevatten, zoals heldere soep met groenten of balletjes, zijn vaak onveilig. Gebonden gezeefde soep is dan een betere keuze.
Verdikken
Om producten die dun vloeibaar zijn toch te kunnen gebruiken, kunnen deze verdikt worden met een verdikkingsmiddel in poedervorm. Hierdoor is het drinken van bijvoorbeeld koffie toch mogelijk. De koffie is dan (licht) gebonden. De diëtist kan de naam van een geschikt verdikkingsmiddel verstrekken.
N.B. Verdikkingsmiddelen worden niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar.
Moeite met kauwen en/of slikken
De diëtist geeft u tips en adviezen over hoe u uw maaltijden kunt aanpassen zodat u volwaardige voeding kunt blijven eten en drinken. Aanpassingen zijn vooral mogelijk in de samenstelling en de bereidingswijze van het voedsel. Bij beginnende kauw- of slikklachten kunt u zachte voeding gebruiken. De kauwspieren blijven daarbij zo lang mogelijk geactiveerd. Wanneer het kauwen moeizamer gaat, kan het nodig zijn dat uw voeding fijngemaakt wordt. Het kan dan beter zijn over te stappen op gemalen voeding. Later kunt u vloeibare voeding nodig hebben. Hieronder vindt u praktische tips over zachte, gemalen en vloeibare voeding.
Zachte voeding
Broodmaaltijd
- Eet brood zonder korst.
- Gebruik royaal boter of margarine (zo maakt u het brood smeuïg).
- Beleg met smeerbaar beleg zoals jam, honing, pasta, stroop, smeerkaas, smeerworst, paté, leverkaas, salades, roerei, omelet, sandwichspread (om het brood smeuïg te maken).
- Vervang brood eventueel door pap (bij voorkeur pap met granen), fruitontbijt, drinkontbijt.
Warme maaltijd
- Neem bij voorkeur een gebonden soep of gevulde soep. Deze bevatten meer voedingsstoffen dan heldere soep. Als vulling kunt u soepballetjes, vis en goed gaargekookte, fijngesneden groenten gebruiken.
- Kies zachte vleessoorten zoals gehakt, worst, fijngesneden varkens- en kippenvlees.
- Verwerk vlees fijngesneden in ragout of stoofschotel/ovenschotel.
- Gebruik veel jus of andere sauzen.
- Vermijd hard bakken of frituren.
- Vervang vlees door vis, ei of kaas.
- Kook of stoom de groenten goed gaar en prak ze eventueel fijn.
- Eet zachtgekookte aardappelen of aardappelpuree.
- Varieer met stamppotgerechten.
- Eet goed gaargekookte rijst, macaroni.
- Neem zacht fruit zonder schil, eventueel fijngemaakt of gemixt met staafmixer/blender.
Heeft u feedback op dit artikel? Laat het ons weten!
-
Kennisbank
Verdikkingsmiddelen
Behandelen van lichamelijke klachtenEten en drinkenWanneer mensen met ALS zich snel verslikken in dunne dranken zoals thee, koffie of frisdrank, kan het nodig...
-
Kennisbank
Voedingsadviezen bij ALS en PSMA
2 oktober 2023AdviezenEten en drinkenIn dit artikel vindt u documenten met voedingsadviezen voor mensen met ALS en PSMA.
-
Kennisbank
ALS en calorierijke voeding
9 februari 2023ALS PLS PSMA en FTDOp gewicht blijvenHet is bij ALS, PSMA en PLS heel belangrijk om niet af te vallen. Gewichtsverlies houdt namelijk verband...
-
Kennisbank
Voedingssonde: wat is het?
25 september 2023Behandelen van lichamelijke klachtenEten en drinkenKauwen en slikkenVeel mensen met ALS krijgen problemen met het kauwen en slikken door zwakte van de spieren in het...
-
Kennisbank
Wat te doen bij verslikken
Behandelen van lichamelijke klachtenKauwen en slikkenAls iemand met ALS zich verslikt in een stukje brood of een andere vaste consistentie, is het belangrijk...
-
Kennisbank
Aangepaste drinkbekers en bekerhouders
8 februari 2023HulpmiddelenKauwen en slikkenEen aangepaste beker en/of bekerhouder kan een oplossing zijn voor mensen met ALS, PSMA of PLS wanneer ze...
-
Kennisbank
Advisering werk- en zithoudingen
9 februari 2023HulpmiddelenBewegenZitten en staanVeel mensen met ALS, PSMA of PLS krijgen problemen bij het zitten. Hiervoor zijn verschillende adviezen en hulpmiddelen.